Vitamin D

Nguồn thực phẩm

Có hai dạng vitamin D chính – Vitamin D2 (ergocalciferol) và vitamin D3 (cholecalciferol). Vitamin D2 thường được bổ sung nhiều nhất trong sữa và các thực phẩm khác. Vitamin D2 còn được sử dụng nhiều trong các chế phẩm bổ sung. Trong thiên nhiên vitamin D có nhiều trong dầu gan cá, cá nước lạnh (cá thu, cá hồi, cá trích … ), bơ và lòng đỏ trứng. Thực vật có ít vitamin D, nguồn cung cấp tốt nhất là các loại rau xanh lá sậm màu.


Các dấu hiệu thiếu hụt và triệu chứng

Thiếu hụt vitamin D dẫn đến bệnh còi xương ở trẻ em và bệnh nhuyễn xương ở người lớn. Đặc trưng của bệnh còi xương là không có khả năng cốt hóa xương, kết quả là xương sọ mềm, chân vòng kiềng, vẹo cột sống và phì đại khớp. Cho tới nay các bệnh này rất hiếm gặp.


Hiện nay, sự thiếu hụt vitamin D thường hay gặp ở người lớn tuổi ít ra nắng, đặc biệt những người nằm viện an dưỡng. Kết quả là xương không cứng, không khỏe và đau khớp.


Liều vitamin D khuyến cáo hằng ngày


Trẻ dưới 6 tháng 300


Trẻ từ 6 tháng đến 10 tuổi 400


Trẻ em và người lớn


Nam 11-24 tuổi 400


Nam trên 25 tuổi 200


Phụ nữ 11-24 tuổi 400


Phụ nữ trên 24 tuổi 200


Phụ nữ có thai 400


Phụ nữ cho con bú 400




Lợi ích

Vitamin D được biết đến bởi khả năng kích thích việc hấp thụ calci. Tuy nhiên, thực tế có nhiều dạng vitamin D, mỗi dạng có ảnh hưởng khác nhau trong hoạt động chuyển hóa calci.Dưới da, ánh sáng mặt trời chuyển tiền vitamin D (7-dehydrocholesterol) thành vitamin D3 (cholecalciferol). Sau đó vitamin D3 được vận chuyển đến gan và được chuyển đổi bởi enzyme thành 25-hydroxycholecalciferol [25-OHD3 ], chất này có hoạt tính gấp 5 lần cholecalciferol. Một enzyme trong thận tiếp tục chuyển đổi 25-hydrocholecalciferol thành 1,25-dihydroxycholecalciferol [1,25-(OH)2D3], chất này có hoạt tính gấp 10 lần cholecalciferol và là dạng có hoạt tính nhất của vitamin D3.


Rối loạn chức năng gan hay thận dẫn đến suy giảm trong việc chuyển đổi cholecalciferol thành những phức hợp vitamin D có hoạt tính cao hơn. Bệnh nhân bị loãng xương có nồng độ 25-OHD3 cao trong khi nồng độ (1,25-(OH)2D3 khá thấp. Điều này cho thấy có sự suy giảm đáng kể việc chuyển đổi 25-OHD3 thành (1,25-(OH)2D3 trong bệnh loãng xương. Các nhà nghiên cứu đã đề nghị nhiều thuyết để giải thích cho việc suy giảm chuyển đổi này, trong đó có mối quan hệ với sự thiếu hụt estrogen và magnesium. Mới đây các nhà khoa học đã đặt ra giả thuyết rằng khoáng chất Bor (Boron) có tham gia trong việc chuyển đổi này.


Vitamin D còn có vai trò trong việc phòng ngừa ung thư, dặc biệt ung thư vú và ung thư đại tràng. Tần suất của ung thư vú và ung thư đại tràng ở các vùng mà người dân ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời cao hơn các vùng khác.


Các dạng hiện có 

Vitamin D có đầy đủ các dạng đã mô tả ở trên. Vitamin D2 là dạng chế phẩm bổ sung thường hay gặp nhất. Calcitriol là dạng vitamin D kê toa 1,25-(OH)2D3 có công dụng mạnh gấp 10 lần vitamin D2 hay D3. Bác sĩ ưu tiên kê toa Calcitriol cho bệnh nhân có bệnh thận bởi vì những bệnh nhân này không thể chuyển đổi vitamin D thành các dạng có hoạt tính như vậy được.



Dạng có sẵn Hiệu quả so sánh


Vitamin D3 1


Vitamin D2 1


25-OH-D3 2-5


25-OHD2 2-5


1,25-(OH)2D3 10


1,25-(OH)2D2 10

Tương quan hoạt tính giữa các dạng vitamin D


Nguyên tắc sử dụng:
Nguyên tắc sử dụng là ngăn ngừa sự thiếu hụt vitamin D.


Liều dùng
Theo RDA (Recommended Dietary Allowance), nên sử dụng 200-400 UI vitamin D mỗi ngày. Đối với người lớn tuổi không tiếp xúc với ánh sáng mặt trời hoặc sống các vùng phía Bắc, được khuyên nên dùng 400-800 UI mỗi ngày. Đa số người trưởng thành, trẻ em, người mới ốm dậy nên dùng 400 UI mỗi ngày.


Vấn đề an toàn
Vitamin D có khả năng gây độc cao nhất trong tất cả các loại vitamin. Liều dùng cao hơn 1000 IU một ngày chắc chắn không được khuyên dùng. Một số biểu hiện ngộ độc vitamin D như gia tăng nồng độ calci trong máu (tình trạng nặng), sự lắng đọng calci trong các cơ quan nội tạng, và sỏi thận.


Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng việc dùng vitamin D quá nhiều sẽ góp phần trong bệnh xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch, có lẽ là do việc giảm hấp thu magnesium.


Tương tác thuốc

Vitamin D liên quan phức tạp đến việc chuyển hóa calci. Các thuốc như cholestyramine, Dilantin, phenoberbital đều liên quan đến việc hấp thu và/hoặc chuyển hóa vitamin D.